Klauzule niedozwolone w kredytach frankowych (CHF)

W wielu umowach dotyczących kredytu frankowego, a więc takich które uzależnione są od kursu CHF, banki stosowały klauzule niedozwolone. Istnienie klauzul niedozwolonych w umowie uprawnia do wysunięcia roszczeń wobec banku.

Czym jest klauzula niedozwolona 

Przesłanki, które pozwalają twierdzić czy dane postanowienie umowne stanowi klauzulę niedozwoloną określone są w przepisach Kodeksu cywilnego (art. 3851-3853). Niedozwolone postanowienia umowne, to takie które:
1) dotyczy umowy zawartej konsumentem,
2) nie zostało uzgodnione indywidulanie,
3) kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy,
4) postanowienie sformułowane w sposób jednoznaczny nie dotyczy głównych świadczeń stron lub jeśli postanowienie dotyczy głównych świadczeń stron to sformułowane jest niejednoznacznie.

Klauzule niedozwolone CHF wpisane do rejestru klauzul niedozwolonych

Część klauzul niedozwolonych wpisana była do rejestru klauzul niedozwolonych. Rejestr klauzul niedozwolonych prowadzony jest przez Prezesa UOKiK. Do rejestru wpisywane były postanowienia umowne uznane za niedozwolone prawomocnym wyrokiem Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (SOKiK) przed 17.04.2016 r., czyli przed wejściem w życie znowelizowanej ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Obecnie, do rejestru trafiają klauzule uznane za niedozwolone mocą decyzji Prezesa UOKiK – ze względu na zmianę modelu kontroli postanowień wzorców umowy z sądowego na administracyjno-sądową.

Poniżej znajdują się klauzule umowne zawarte w umowach kredytowych CHF, które zostały wpisane do rejestru klauzul niedozwolonych.

Klauzula nr 3178 – wpisana wobec Banku Millennium S.A.
Na podstawie wyroku Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumenta z dnia 14 grudnia 2010 r. w sprawie sygn. akt XVII AmC 426/09 oraz wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 21 października 2011 r., sygn. akt VI ACa 420/11, do rejestru wzorców umowy uznanych za niedozwolone wpisana została klauzula:
„Kredyt jest indeksowany do CHF/USD/EUR, po przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna CHF/USD/EUR według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku Millennium w dniu uruchomienia kredytu lub transzy”.

Klauzula nr 3179 – wpisana wobec Banku Millennium S.A.
Na podstawie wyroku Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumenta z dnia 14 grudnia 2010 r. w sprawie sygn. akt XVII AmC 426/09 oraz wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 21 października 2011 r., sygn. akt VI ACa 420/11, do rejestru wzorców umowy uznanych za niedozwolone wpisana została klauzula:
„W przypadku kredytu indeksowanego kursem waluty obcej kwota raty spłaty obliczona jest według kursu sprzedaży dewiz, obowiązującego w Banku na podstawie obowiązującej w Banku Tabeli Kursów Walut Obcych z dnia spłaty”.

Klauzula nr 5743 – wpisana wobec mBank S.A. (uprzednio BRE Banku S.A.)
Na podstawie wyroku Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumenta z dnia 27 grudnia 2010 r., w sprawie XVII AmC 1531/09 oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 7 maja 2013 r., w sprawie VI ACa 441/13, do rejestru wzorców umowy uznanych za niedozwolone wpisana została klauzula:
„Raty kapitałowo-odsetkowe oraz odsetkowe spłacane są w złotych po uprzednim ich przeliczeniu wg kursu sprzedaży CHF z tabeli kursowej (…), obowiązującego na dzień spłaty z godziny 14:50” (Umowa o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (…) waloryzowany kursem CHF).

Klauzula nr 5622 – wpisana wobec Banku BPH S.A. (uprzednio GE Money Bank S.A.)
Na podstawie wyroku Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumenta z dnia 3 sierpnia 2012 r. w sprawie sygn. akt XVII AmC 5344/11, do rejestru wzorców umowy uznanych za niedozwolone wpisana została klauzula:
„Kredytobiorca zobowiązuje się dokonywać spłaty kredytu, w wysokościach i terminach podanych w Załączniku nr 1 do Umowy – kalendarzu spłat na rachunek Banku nr: (decyduje data wpływu na rachunek Banku), które będą zaliczane w następującej kolejności: należne opłaty i prowizje, odsetki umowne, kapitał kredytu i odsetki karne. Kwoty wskazane w kalendarzu spłat podane są w walucie kredytu. Spłaty dokonywane będą przez Kredytobiorcę w złotych, po uprzednim przeliczeniu spłaty wg kursu GE Money Banku S.A. (kursu Banku). Kurs Banku jest to średni kurs złotego w stosunku do waluty kredytu opublikowany w danym dniu w prasie przez NBP, powiększony o zmienną marżę kursową Banku, która w dniu udzielenia kredytu wynosi 0,06. Marża kursowa może ulegać zmianom i jest uzależniona od rozpiętości kursów kupna i sprzedaży waluty kredytu na rynku walutowym”.

Co zrobić jeśli moja umowa zawiera klauzulę niedozwoloną wpisaną do rejestru ?

Sąd, który będzie rozpoznawał Twoją sprawę, winien być związany prawomocnym wyrokiem sądu ochrony konkurencji i konsumentów uwzględniającym powództwo o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone. Wyrok SOKiK winien mieć skutek wobec osób trzecich – od chwili wpisania uznanego za niedozwolone postanowienia wzorca umowy do rejestru prowadzonego przez Prezesa UOKiK. Oznacza to, że sąd rozpoznający indywidualną sprawę, w której przedmiotem sporu jest postanowienie konkretnej umowy zawartej z konsumentem, którego treść normatywna jest tożsama z postanowieniem wzorca umowy uznanym za niedozwolone prawomocnym wyrokiem SOKiK oraz wpisanym do rejestru tego rodzaju postanowień, a przy tym pochodzącym od tego samego przedsiębiorcy, który jest stroną postępowania w sprawie indywidualnej, jest związany treścią wyroku sądu ochrony konkurencji i konsumentów (por. uzasadnienie uchwały składu 7 Sędziów SN z dnia 20 listopada 2015 roku, sygn. III CZP 17/15).

Co jeśli moja umowa zawiera postanowienie podobne ?

Jeśli Twoja umowa nie zawiera postanowienia wpisanego do rejestru klauzul niedozwolonych, nie oznacza to, że postawienie Twojej umowy nie ma charakteru postanowienia niedozwolonego. Wiele banków stosowało postanowienia umowne o brzmieniu podobnym do tych, które wpisane są do rejestru klauzul niedozwolonych. Zasadniczo abuzywność klauzul w umowach frankowych sprowadzała się do tego, że:
– bank stosował dwa różne kursy do przeliczenia zobowiązań (przy kredytach indeksowanych do CHF bank przy wypłacie kredytu dla ustalenia salda kredytobiorcy stosował kurs kupna CHF zwiększając tym samym zadłużenie kredytobiorcy, natomiast dla ustalenia wysokości raty kredytobiorcy stosował kurs sprzedaży CHF, zwiększając tym samym wysokość poszczególnych rat; przy kredytach denominowanych do CHF bank przy ustaleniu kwoty do wypłaty stosował kurs kupna CHF zaniżając tym samym kwotę do wypłaty, a dla ustalenia wysokości raty stosował kurs sprzedaży CHF zwiększając tym samym wysokość raty)
– bank odwoływał się w większości przypadków do własnych tabel kursowych, dla ustalenia stosowanego przez siebie kursu CHF, przy czym sposób ustalenia kursu CHF nie było sprecyzowane w umowie, a więc nie doznawało żadnych ograniczeń.

Przy tym podkreślić należy, że abuzywność tego typu klauzul jest właściwie obecnie przesądzona w orzecznictwie. Zapadło wiele wyroków, które konstrukcje klauzul przeliczeniowych opartych o jednostronnie ustalany przez bank kurs waluty uznają za niedozwolone w rozumieniu art. 385 1 k.c. (w tym: Wyrok SN z dnia 11 grudnia 2019 r., sygn. akt V CSK 382/18; Wyrok SN z dnia 27 listopada 2019 r. II CSK 483/18 Lex nr 2744159; Wyrok SN z dnia 29 października 2019 r. IV CSK 309/18; Wyrok SN w sprawie III CSK 159/17 z dnia 4 kwietnia 2019 r.; wyrok SN w sprawie I CSK 242/18, wiele wyroków sądów powszechnych, w tym m.in. wyrok SO w Warszawie z dnia 28 stycznia 2019 r. sygn. akt XXVC 1859/16, wyrok SO w Warszawie z dnia 4 czerwca 2019 r. sygn. akt XXV C 1781/17, wyrok SO w Warszawie z dnia 4 lutego 2020 r. sygn. akt XXV C 427/19, wyrok SO w Warszawie z dnia 26 czerwca 2019 r. sygn. akt XXV C 139/19, wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 22 lutego 2019 r., sygn. akt XXIV C 924/16, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie I Wydział Cywilny z dnia 29 stycznia 2020 r., sygn. akt I ACa 67/19).

Jakie roszczenia mogę wysunąć wobec banku w przypadku istnienia klauzuli niedozwolonej w umowie kredytu CHF ?

Jeśli Twoja umowa zawiera klauzulę niedozwoloną, możesz dochodzić ochrony swoich praw przed sądem powszechnym. W takim postępowaniu można żądać:
1) ustalenia, że umowa jest nieważna w całości oraz odpowiednio zwrotu wpłat dokonanych na rzecz banku które w związku z nieważnością umowy stanowią nienależne świadczenie (przy tym zaznaczyć należy, że w orzecznictwie kształtują się dwie teorie: teoria salda oraz teoria dwóch kondykcji) albo też,
2) ustalenia, że określone klauzule niedozwolone CHF nie wiążą konsumenta, z uwagi na to że są abuzywne. Dodatkowo można żądać zapłaty, albowiem w związku z tym, że określona klauzula niedozwolona nie wiąże konsumenta, bank zobowiązany jest zwrócić tą część raty kredytobiorcy, którą bezpodstawnie pobrał od kredytobiorcy w oparciu o niedozwolone postanowienie umowne. W tym wariancie umowa wykonywana jest dalej jednak z pominięciem klauzul niedozwolonych.

Przy analizie roszczeń wobec banku należy również zanalizować możliwość częściowego przedawnienia roszczenia.

Przed skierowaniem jakichkolwiek roszczeń należy dokładnie zweryfikować umowę pod kątem zasadności roszczeń, a także ocenić jakie roszczenia są najbardziej adekwatne. W tym celu warto skorzystać z profesjonalnej pomocy radcy prawnego.